Bajazyt II nie przeznaczał tronu Selimowi bardziej niż pozostałym synom. Kiedy stanął problem sukcesji, wszyscy jego wciąż żyjący synowie, a było ich pięciu, zgłosili pretensje do tronu. Ahmed, najstarszy, był mądrym politykiem, kochanym przez lud, lecz nie przez janczarów.
Korkud, będący raczej poetą i mistykiem niż żołnierzem, też nie zdobył sobie sympatii janczarów. Natomiast Selim miał ich poparcie. Odpowiadały im jego upodobania i talenty wojskowe, którymi się wykazał, atakując Safawidów. Wkrótce pozostali dwaj bracia zmarli. Zatem walkę o tron prowadzili trzej. Przygotowali się do niej, zdobywając stanowisko gubernatora prowincji położonej niedaleko Stambułu, tak by w dzień sukcesji móc szybko interweniować. Selim zapewnił sobie także wsparcie Tatarów krymskich, których chan był jego teściem. W tym bardzo pomocny okazał się Sulejman.
Trzy lata minęły, nim w końcu Selim zwyciężył. Korkud zbuntował się przeciwko ojcu w Azji, a Selim w Europie. Ten ostatni, pokonany pod Edirne, schronił się na Krymie. Lecz Ahmed, trzeci z braci, w tym momencie też chwycił za broń. Sułtan zawezwał wówczas Selima, ten zaś podjudził janczarów do energicznego domagania się, by Bajazyt II przekazał mu władzę. Stary sułtan abdykował i wycofał się do Demotiki, gdzie się urodził. Śmierć zaskoczyła go w drodze. Mówiono, że trucizna „wspomogła naturę”. Zostawszy sułtanem, Selim kazał udusić Korkuda i dzieci pozostałych swoich braci, a potem pokonał Ahmeda na polu bitwy i jego też kazał udusić. Podobno gdy Korkud dowiedział się, jaki wyrok brat wydał na niego, wysłał mu poemat, w którym zarzucał mu okrucieństwo. Czytając go, sułtan– ponoć– miał łzy w oczach.
W wyniku tych wszystkich egzekucji ród Osmana został sprowadzony do samego sułtana i jego dzieci: kilku córek, z których jedna miała później poślubić wielkiego wezyra Lütfiego Paszę, inna– wezyra Çobana Mustafę Paszę, jeszcze inna, Hadice– Ibrahima Paszę (który za Sulejmana będzie piastował urząd wielkiego wezyra), oraz tylko jednego syna, Sulejmana, jeśli przyjąć założenie, że pozostali synowie już zostali zabici.
Sulejman ma teraz siedemnaście lat. Ojciec mianuje go najpierw gubernatorem (kaymakam) Stambułu i następnie Saruhanu (Manisy) na wybrzeżu Morza Egejskiego. Będzie tam przebywał aż do wstąpienia na tron, wyjąwszy okres pierwszej kampanii przeciwko Iranowi, podczas której ojciec powierzy mu zarządzanie miastem Edirne i potem Stambułu. W Manisie Sulejman musi przede wszystkim zwalczać bandytyzm. Walki wewnętrzne, które poprzedziły abdykację Bajazyta II i potem długo nie wygasały, głęboko naznaczyły ten prosperujący region, położony stosunkowo blisko stolicy. Sulejman zaprowadza pokój. Tutaj zdobywa doświadczenie w sprawowaniu rządów i kie-rowaniu administracją, które będzie mu bardzo przydatne, w szczególności przy spisywaniu kodeksu praw– Kanunname– z którym jego imię zostanie związane.
W Manisie był bezpieczny, nie mogły go tu dosięgnąć gniew i podejrzliwość groźnego ojca. Podobno Selim próbował go zlikwidować, przesyłając mu zatrutą koszulę, i paź, któremu matka Sulejmana kazała ją założyć, natychmiast padł trupem. Żadne godne zaufania źródło tego nie potwierdza. Jednak Selim był zdolny do wszystkiego.
Sułtan zmarł nagle w drodze ze Stambułu do Edirne. Nieliczni, którzy byli świadkami jego zgonu, i ci, którzy się od razu o nim dowiedzieli, mianowicie wielki szambelan i podskarbi wielki, ustalili między sobą, że zachowają to w tajemnicy aż do przybycia Sulejmana. Przekonali wezyrów i dygnitarzy, by uczynili tak samo. Gdyby wieść o śmierci sułtana się rozeszła, prawdopodobnie janczarzy wywołaliby zamieszki, które trudno byłoby stłumić nowemu władcy i które drogo kosztowałyby skarb państwa. Wysłano do Sulejmana posłańca. Niektórzy twierdzą, że młody książę zaczekał na potwierdzenie wia-domości, nim wyruszył do stolicy, dokąd już wcześniej udał się wielki wezyr Piri Pasza. Obawiał się ojcowskiego fortelu, który mógłby go kosztować życie. Kiedy w końcu janczarzy zostali powiadomieni o śmierci sułtana, rzucili swoje czapki na ziemię na znak żałoby, nie wzniecając żadnych zamieszek. Wówczas kondukt żałobny ruszył do Konstantynopola. W niedzielę 30 września 1520 roku Sulejman dotarł do Usküdaru (Scutari), na azjatyckim brzegu Bosforu. Natychmiast wsiadł na pokład jednej z trzech galer, które zawiozły go wraz z orszakiem do Seraju, czyli pałacu sułtana, gdzie już czekał na niego wielki wezyr. Następnego dnia o świcie wielki mufti, ulemowie i dostojnicy dworscy złożyli mu hołd w Sali Dywanu, potem nowy sułtan udał się do bramy Edirne, by przyłączyć się do konduktu żałobnego. Szedł w nim pieszo aż do piątego wzgórza i wydał rozkaz, by w tym miejscu zbudowano meczet upamiętniający ojca, który miał spocząć w pobliskim grobowcu…
* Artykuł stanowi fragment książki pt. „Sulejman Wspaniały i jego wspaniałe stulecie” André Clot (Wydawnictwo Akademickie DIALOG 2017).
00
