Obok religii duży wpływ na życie codzienne w Iraku ma prawo zwyczajowe. Dotyczy ono głównie małych społeczności, których członkowie znają się wzajemnie. Ogromne znaczenie ma charakter człowieka, jego godność, honor i reputacja. Nie szczędzi się wysiłków w ich obronie. Hańba jednego człowieka przenosi się na całą jego rodzinę. Potrzeby jednostki w przeciwieństwie do państw zachodnich są drugorzędne.
Lojalność i obowiązki wobec rodziny są ważniejsze niż lojalność wobec przyjaciół i pracodawców. Krewni muszą sobie nawzajem pomagać w razie potrzeby także finansowo. Przynależność do rodziny daje poczucie bezpieczeństwa i pewność, że dana osoba nigdy nie pozostanie bez środków do życia, ani też nie będzie pozbawiona psychicznego wsparcia. Im człowiek jest starszy, tym wyższy jest jego status w rodzinie. Dzieci są nauczone szacunku dla dorosłych. Większość osób, mających już własne dzieci, utrzymuje bardzo bliskie kontakty z rodzicami i rodzeństwem. Niejednokrotnie zresztą wielopokoleniowe rodziny mieszkają pod jednym dachem. Wśród muzułmańskich Arabów, zwłaszcza na terenach wiejskich i w społecznościach koczowniczych, popularne jest zawieranie małżeństw przez członków najbliższej rodziny (w 1996 r. 58% mieszkańców Iraku pozostawało w związku małżeńskim z osobą spokrewnioną).
Pola uprawne pomiędzy Babilonem a al-Kut
Małżeństwo z kuzynką lub kuzynem zespala rodzinę i gwarantuje rodzinną lojalność, a także, co jest nie bez znaczenia, że pieniądze pozostaną w rodzinie. W odróżnieniu od świata zachodniego Arabowie nie podchodzą do małżeństwa ani idealistycznie, ani romantycznie. Oczywiście istotne są miłość i szacunek, ale najważniejsze jest dla nich zabezpieczenie finansowe, status społeczny i dzieci. W krajach arabskich kobieta bezpłodna uważana jest za niepełnowartościową. Brak dzieci jest podstawą domagania się przez męża rozwodu. Chociaż muzułmanin może rozwieść się z żoną, ryzykuje jednak, że jego wizerunek w społeczności dozna uszczerbku, jeśli decyzja jest jednostronna. Sam proces jest niezwykle prosty. Wystarczy trzykrotnie wyrecytować formułę rozwodową w obecności świadków. Kobiecie trudniej rozwieść się z mężem, musi ona wnieść sprawę do sądu. Zajście w ciążę nakłada zarówno na kobietę, jak i jej małżonka określone zakazy. Powszechnie uważa się, że dziecko w łonie matki w 4 miesiące i 10 dni od daty poczęcia jest już człowiekiem posiadającym duszę. Od tego momentu stosunki seksualne między rodzicami są niedozwolone. Złamanie tego przepisu było i jest traktowane w wielu krajach islamu jako dzieciobójstwo i podlega surowej karze. Przez 40 dni od daty urodzenia dziecka, matka uważana jest za nieczystą i nie może opuszczać domu. Niestosowne zachowanie kobiet stanowi większą plamę na honorze rodziny niż złe postępowanie mężczyzn. Tak więc, aby unikać dwuznacznych sytuacji albo bezpodstawnych plotek, kobiety mogą nawiązywać swobodne kontakty tylko z kobietami i z blisko spokrewnionymi mężczyznami. Na spotkanie towarzyskie kobieta przychodzi z mężem lub bliskim kuzynem. Arabski kodeks społeczny zakazuje publicznego okazywania uczuć łączących kobietę i mężczyznę. Dotyczy to trzymania się za ręce, chodzenia pod ramię, pocałunków. Takie zachowania, nie tylko między narzeczonymi, ale również między mężem i żoną, wprawiają arabskiego obserwatora w zakłopotanie. Przywiązani do tradycji Arabowie, zarówno mężczyźni, jak i kobiety, nie uważają społecznych zakazów i nakazów za represje, ponieważ ich zdaniem są one dostosowane do statusu i natury kobiet. Zakazy chronią kobietę przed stresami, pokusami i wynaturzeniami istniejącymi w obcych społeczeństwach. Większość arabskich kobiet jest zadowolona z panującego systemu społecznego, który gwarantuje im bezpieczeństwo, ochronę i szacunek. Jednak niektóre kobiety postrzegają tę kwestię inaczej i zaczynają się domagać większych swobód osobistych. W konserwatywnych społecznościach muzułmańskich feminizm nie spotyka się, nawet wśród kobiet, ze szczególną aprobatą.
* Artykuł stanowi fragment książki pt. „Irak” Korzeniewski Krzysztof http://ebookpoint.pl/ksiazki/e_1z5x.htm (Wydawnictwo Akademickie DIALOG).
